Essay

Stoepkrijten in de regen

9 oktober 2025

Interview met Jeffrey Spalburg: Cabaretier, Acteur, Comedian, Schrijver van het boek Ik Ben Jullie Meester en bedenker van de podcast serie Baanbrekers waarin hij in gesprek gaat met onderbelichte helden uit het culturele circuit – Cole Verhoeven

““Er zijn een aantal Zwarte voorvaders en voormoeders die zoveel gedaan hebben, zoveel baanbrekend werk hebben verricht en die nauwelijks op internet te vinden zijn. En dat vind ik nou heel erg jammer. Ik zou wel mensen kennis willen laten maken met wie die mensen zijn””

—Jeffrey Spalburg

Onlangs zat ik met Jeffrey Spalburg in The Bookshop ITA om het over zijn nieuwe podcast Baanbrekers! geproduceerd door RIGHTABOUTNOW INC. te hebben. Het werd een gesprek over alles wat met melanine te maken heeft, van onze tienerkinderen, “shopping while Black”, tot aan de respectabiliteitspolitiek van de jaren 50 ten opzichte van de unapologetically Black lichaamstaal en niet langer onderdanige houding van de nieuwe generatie kids met een gemarginaliseerde identiteit. We hadden het over voetsoldaten en de figuranten die de waan van witte suprematie hooghouden, we hadden het over (bewust) gewiste geschiedenissen, de roeping om ons eigen erfgoed te creëren en bij te houden. Natuurlijk hadden we het over Jeffreys autobiografische roman Ik Ben Jullie Meester en hoe belangrijk het is om intergenerationele verhalen te vertellen en kennis door te geven in een orale traditie.

“.. het boek was een soort hoogtepunt voor mij…al die kennis dat ik had opgebouwd in mijn leven en al die dingen over kolonialisme en over Suriname en over Nederland en die hele waaier met slavernij en alles wat erbij hoort, dat kwam in het boek helemaal bij elkaar terecht. Ik wou dat het niet zo was maar het is allemaal gebeurd. De aanleiding was leilijk maar het resultaat is wel mooi. Daar ben ik wel trots op.”

Ik weet nog precies dat we op de basisschool leerden dat Afrikaanse en Inheemse mensen geen geschreven taal hadden, alleen een orale geschiedenis. Er werd gesuggereerd dat de orale geschiedenis inferieur is aan het geschreven woord. Het tegenovergestelde is waar: er was wel degelijk een schrift, echter het materiële bewijs van geschreven systemen is bewust vernietigd door kolonisten tijdens de kolonisatie. Mythes en beweringen over ons zogenaamd collectieve primitivisme en gebrek aan intellectualiteit zijn overgebleven. No surprise there, Dankzij archeologische onderzoeken die bewijs van een geschreven cultuur bloot legden op de continenten van Afrika and the Amerika’s , weten we nu dat de geschreven en de orale geschiedenis naast elkaar bestonden. En nu heeft zelfs de dominante cultuur ook het belang en de schoonheid van de orale traditie ontdekt. Enter the podcast. In de tijd van nieuwe media neemt de podcast een belangrijke positie in. De vorm van een podcast levert Zwarte makers en makers van kleur een mogelijkheid om de regie te nemen, en onze eigen autonome verhalen te vertellen zonder de overheersende en bevooroordeelde witte blik.

Baanbrekers is een podcastserie over interdisciplinaire podiumkunst pioniers. Geproduceerd door RIGHTABOUTNOW.INC in samenwerking met De Balie en The Need for Legacy. De afleveringen gaan over Zwarte makers en makers van kleur die de deuren hebben geopend voor de huidige generatie.

Hoe is het idee voor de podcast serie ontstaan?

“Orale traditie is erg krachtig, heel erg krachtig zelfs zo, ja, ik had bij Marjorie [Boston] en Maarten [van Hinte] van Right About Now Inc. gepitcht. Want, er zijn een aantal legend’s op wiens schouders wij staan en die zijn niet bekend. Niet bekend genoeg in ieder geval. En hoe komt dat? Dat komt natuurlijk omdat kijk ‘nowadays, when you meet somebody you google’ en je ziet van alles van mensen online, wat ze gedaan hebben etc. Maar er zijn een aantal Zwarte voorvaderen en voormoeders die zoveel gedaan hebben, zoveel baanbrekend werk hebben verricht en die zijn niet op internet [necessarily] te vinden zijn. En toen dacht ik: ja dat vind ik nou heel erg jammer. Ik zou wel kennis willen laten maken met wie die mensen zijn. Ik maakte een lijst. We begonnen natuurlijk dicht bij huis. Bijvoorbeeld, wie zijn de mensen die mij heel erg beïnvloed hebben. Nou Maarten en Marjorie, dat zijn mijn theatervader, mijn theatermoeder. Felix is ook eigenlijk een theatervader van mij. Ik heb zoveel van hem geleerd wat betreft schrijven. Ja, en vanuit die fascinatie wil ik die mensen gaan interviewen. En ‘the plot thickens’ want er komen steeds meer mensen bij. Ook op andere vakgebieden… Want…Waarom weten we niet meer regisseuse Fridi Martina? Waarom is het geen groter nieuws dat Felix de Rooy als eerste persoon van kleur een Gouden Kalf Speciale Juryprijs gewonnen heeft in 1990 voor zijn film Ava and Gabriel: A Love Story? Felix wint een Gouden Kalf maar er is heel weinig daarover terug te vinden. Waarom is Felix de Rooy’s boek, Ego Documenta , niet opgenomen in de collectie van Nationale Bibliotheek? Is er een raadpleegbare kopie van Ego Documenta in het depot van het Wereldmuseum Amsterdam? En zoniet, waarom niet? Waarom was er geen catalogus gemaakt voor Felix de Rooy’s tentoonstellingen in het Stedelijk Museum in Amsterdam?”

We zouden deze retorische vragen niet nodig moeten hebben om aandacht te vestigen op de dingen die we hebben bereikt. Dat we ze wel nodig hebben is ingebouwd in het systeem, dat gebaseerd is op het zogenaamd per ongeluk, maar in feite bewust wissen van geschiedenis, verhalen en mensen van kleur.

Ik maakte voor het eerst kennis met Jeffrey Spalburg’s werk tijdens zijn cabaretvoorstelling Spiekerboks in 2010. Barbara Martijn nodigde me uit voor de première in het MC Theater en ik herinner me dat we ons kapot hebben gelachen. Ik was ook onder de indruk van de ruimte, hoe modern en architectonisch vooruitstrevend het was. Opgericht door Marjorie Boston en Maarten van Hinte, het MC Theater was een legendarisch Amsterdams podium en productiehuis voor urban theater, muziek. Toen ik de passage in Jeffreys boek las waarin zijn vader, wiskundeleraar James Spalburg, in 1950 een bomvol en luidruchtig auditorium van een school in Badhoevedorp stil kreeg met een Anansitori, kon ik niet anders dan een parallel trekken met Jeffreys Spiekerboks performance in het MC Theater. In mijn hoofd vormde ik van hen beiden een intergenerationeel hologram.

Van Badhoevedorp 1950 snellen we vooruit naar Hengelo 1986: Jeffreys vader geeft hem een exemplaar van Anton de Kom’s Wij Slaven van Suriname. “Ik begon met lezen en werd hard voor mijn kop geslagen…Ik was in shock…Marrons…vrijheidstrijders [die] waren in de geschiedschrijving doodgezwegen..Waarom wist ik dit niet? Waarom werd dit nooit verteld?”

Herbert Aptheker (1915-2003), Amerikaans Marxist, geschiedkundige en politiek activist legt haarfijn uit waarom dit niet werd verteld. In zijn onderzoek en geschriften laat Aptheker zien dat opstanden van tot slaafgemaakten niet alleen vaak voorkwamen, maar ook dat het laten verdwijnen van bewijzen van deze opstanden en verzet een essentieel middel was om deze geschiedenis te wissen. Dus hoewel de tiener Jeffrey Spalburg het nog niet helemaal kon articuleren, kende hij intrinsiek het antwoord al: Omdat een systeem gebaseerd op een racistisch wereldbeeld in gevaar komt als er wordt gerept van: Zwart verzet, Zwarte helden, Zwarte excellence, Zwarte prestaties.

Nieuws over mensen die terugvechten zou kunnen leiden tot empowerment en dat moest onderdrukt worden.

In juli 2020 werd stichting The Need For Legacy opgericht om een ruimte te bieden aan BIPOC theatermakers en een archief over de prestaties van theatermakers van kleur te creëren. In Nederland is theater een kunstvorm die voortkomt uit gedeeld cultureel erfgoed. De organisatie graaft voor het archief diep in de culturele geschiedenis en zet zich in, om het intellectuele eigendom en ephemera van de onderbelichte en slordig gearchiveerde of niet gearchiveerde kunstenaars te behouden en beheren.

Projectleider Kimberley Smit van The Need For Legacy:

“Neem bijvoorbeeld Ballast, een productie uit 1983. Deze voorstelling werd gemaakt door Orkater, geregisseerd door Dick Hauser met muziek door Rob Hauser.

Volgens de productiedatabase speelden verschillende grote namen mee. Maar er ontbreekt een naam: Magda van Oorschot, een Zwarte Surinaamse operazangeres. Waarom ze er niet op staat? Waarschijnlijk omdat ze minder bekend is, en dus niet gearchiveerd. Het opmerkelijke is dat haar naam wel op de affiche van de productie staat… Het waren vaak niet de belangrijkste rollen, bekeken vanuit een lens van en het verklaart waarom deze informatie structureel ontbreekt….effectief gezien kan je dat ook begrijpen als een passieve manier van uitwissing en onzichtbaarheid.”

Bovendien bestrijdt The Need For Legacy het fenomeen van uitwissing door forensisch onderzoek uit te voeren. Denk bijvoorbeeld aan het raadplegen van andere verslagen en -archieven. Ter illustratie: Bij controles van de brandweer is een accurate telling van alle personen in het theater nodig om in noodgevallen goed te kunnen optreden. Door deze data na te pluizen kunnen de namen van Zwarte kunstenaars en kunstenaars van kleur die per ongeluk-express overgeslagen waren in kaart worden gebracht en aan het archief worden toegevoegd.

Wij, de mensen met een geracialiseerde sociale identiteit, samenwerkend met, of werkzaam in witte instituten omgeven door racistische wereldbeelden, weten dat we onze eigen canons moeten creëren in plaats van anderen te laten bepalen of wat wij doen daarin thuishoort.

Geïnspireerd door Marjorie Boston en Maarten van Hinten, oprichters van RIGHTABOUTNOW INC., benadrukt The Need for Legacy met haar digitaal archief House of Legacies dat we cartografen van onze eigen herinneringskaarten zijn.

Om uitwissing te bestrijden en het achterstallig onderhoud uit te voeren dat nodig is om het verloren gegane erfgoed terug te halen, neemt The Need for Legacy het werk van een bibliothecaris, een redacteur, depot-medewerker, archeoloog en archivaris voor haar rekening. En na het benoemen van de historische gaten en het bewustmaken ervan in het algemeen, volgt het praktische werk van archiveren, conserveren en beheren, om ons datgene wat we hebben bereikt en gedaan weer terug te geven.

Als een organisatie als RIGHTABOUTNOW INC., die diverse multidisciplinaire stemmen voor het voetlicht brengt, een generatie eerder had bestaan, waren de talenten van Zwarte makers, makers van kleur – makers die anders denken, kijken en doen , waarschijnlijk niet onderbelicht gebleven. In het verlengde daarvan: als The Need for Legacy er destijds al was geweest om te archiveren, te behouden en te beheren, zouden deze en andere interdisciplinaire makers en hun werken raadpleegbaar zijn geweest voor de huidige generatie, in plaats van in de vergetelheid te raken.

Jeffrey, hoe voorkom je dat je niet moedeloos wordt van het steeds moeten belichten van wat tot de dag van vandaag wordt weggevaagd? Van stoepkrijten in de regen als het ware, tegen constant ‘erasure’?

“It’s part of me. ‘t is hoe ik leef. En, heel veel van mijn frustratie en mijn vragen en confrontaties kan ik in mijn werk gebruiken. Ja.. en daarom heb ik de Keti Koti Conference gemaakt! Ik zou het anders nooit maken, maar ik heb inmiddels zoveel materiaal daarover en mensen vragen zulke domme dingen dat ik denk, weet je, ‘for once and for all, I’ll put this in a cabaret show’. I have the gift to turn it into humor, and I think if you have that, je kan relativeren. En dat vind ik wel fijn om te merken dat ik dat kan… dat ik dat beheers.

Verzet kent vele vormen en lachen is er absoluut een van. Lachen te midden van gaslighting en uitwissen. Stoepkrijten in de Nederlandse regen.

Stoepkrijten in de regen

Gerelateerd

Unboxing the Archive: De heruitvoering van Desirée, Zwart ‘kitchen-sink drama’ uit de jaren 80

Bouwen, breken en bewaren

Het centraal stellen van Zwart mannelijke subjectiviteit

Wie doet er mee?